İslam aleminde henüz mekanik saatlerin bulunmadığı dönemlerde, kum, su saatleri ve usturlabın yanı sıra vakitleri tayin etmek ve zamanı ölçmek için güneş saatleri kullanılmaktaydı.
Güneş saati, özel olarak hazırlanmış bir milin, yine özel olarak hazırlanmış taş, mermer veya madeni bir zemin üzerine oturtulmasıyla elde edilen bir alettir. Güneşin hareketine göre, milin gölgesi zeminde hareket eder. Kadranda (zeminde) önceden çizilmiş saatleri, yarım saatleri ve çeyrek saatleri gösteren çizgiler üzerine milin gölgesinin düşmesiyle vakit belirlenir. Güneş saatleri özellikle camilerde kullanılmış, camilerin en çok güneş alan kısmına yerleştirilmiştir.
İslam öncesinde var olmuş çeşitli milletlerde de güneş saati kullanılmaktaydı. Şuan ki bilgilerimize göre, en eski güneş saati M.Ö. 1500 yılı civarında III. Thotemes zamanında Mısır’da yapılmıştır. Bu güneş saati günümüze kadar ulaşmış olup, Berlin müzesinde muhafaza edilmektedir. Yunanlıların ve Romalılarında güneş saatleri kullandıkları bilinmektedir.
İslam medeniyetiyle beraber güneş saatleri yeni gelişmelere sahne olmuştur ve çeşitli güneş saatleri ortaya konulmuş, fonksiyonları artırılmıştır. Bu sayede sadece vakitleri değil, mevsimler, burçların hareketleri ve gün dönümü noktasını gösteren bir alet halini almıştır. Güneş saatlerine: Basîta, Mizvele, Mîkat gibi isimler verilmiştir.
İslam dünyasında bilinen en eski güneş saati Fustat’daki Tolunoğlu Ahmed’in kendi adına yaptırdığı Tolunoğlu Camii’sinin güneş saatidir. Bu güneş saati Hicri 266 ( Miladi 879) tarihinde yapılmıştır. Çok gelişmiş bir güneş saati olup, vakitlerin yanısıra, ay ve diğer burçları gösteren çizgileri ve dört mili vardır. Mil sayısının fazlalığı saatin farklı fonksiyonlarının olduğuna işaret etmektedir. Memlûklar, Selçuklular ve Osmanlı devrinde çok çeşitli güneş saatleri kullanılmıştır.