Dördüncü duvar, terimsel olarak açıklamak gerekirse sahnenin önündeki hayali duvara verilen addır. Daha net anlamıyla eserde oluşturulan(sinema, tiyatro, video oyunu) kurgudaki gerçeklikle, seyirciye sunulan gerçeği ayıran sınırdır. Bir de dördüncü duvarı yıkma kavramı vardır. O da aradaki sınırın kalkması yoluyla seyircinin eserler etkileşime geçmesidir.
Ortaya Çıkışı ve Gelişimi
Kavram ilk kez Fransız bir filozof ve yazar olan Denis Diderot tarafından tiyatro sahnesinde kullanılmıştır. İlk örneklerine antik çağda rastlanılan bu kavrama o zamanlar bir isim verilmemiş olsa da sıkça kullanılmıştır. Eser sahiplerinin bu yöntemi kullanma sebeplerinin en önemlisi tabi ki eseri daha etkileyici ve daha gerçekçi kılmaktır. Tamam güzel, peki neden bu duvarı yıkmak ister eser sahibi?
Dördüncü duvar oluşturmadaki amaç seyirciyi oyunun içine çekmek değil aksine onu oyunun dışına itmektir. Yabancılaştırma efekti olarak adlandırılan bu teknik aslında çok fazla risk barındırır ama başarılı bir şeklide uygulandığında eserin etkileyiciliğini ve kalıcılığını mümkün kılar.
Realiteye ters düşen bir kavram olması nedeniyle genelde mizahi eserlerde kullanılır. Ama drama ve trajedideki örnekleri de azımsanamayacak kadar çoktur. Bu sebeplerden Hollywood filmlerinde bu tekniğin kullanımına çok fazla rastlanmaz.
Dördüncü Duvar Nasıl Yıkılır?
Filmde,tiyatro sahnesinde veya oyunda normal akış sürerken birden eserdeki karakter seyirciye döner ve onunla iletişime geçmek ister. Bunu direk seyirciye soru sormak şeklinde gerçekleştirebileceği gibi, konuşmak, sohbet etmek ya da sadece bakışlarıyla bir şeyler anlatmak şeklinde de gerçekleştirebilir. Daha önce de söylediğimiz gibi ciddiyet ve realiteyi yıkmaya sebep olabilir doğru bir şeklide uygulanmazsa. Ama risk olmadan başarı da olmaz.
Sinema Dünyasında Dördüncü Duvarı Yıkanlar
Dördüncü duvarı yıkmak denilince aklan gelen ilk ve en bilindik örnek Woody Allen‘ın Annie Hall filmidir. Filmin baş karakteri açılış sahnesinde direk seyirciye seslenmektedir.
Zamanımızdan örnek vermek gerekirse Deadpool filmi bu yöntemi en iyi şekilde kullanan eserlerden birisidir. Baş kahramanımız film boyunca sık sık seyirciye dönüp onunla konuşmaya çalışıyor. Mizahi yönü çok ağır basan bu filmi mutlaka izlemenizi öneririm.
Oyun Dünyasında Dördüncü Duvar
Sinema ve tiyatro olduğu gibi video oyun dünyasında da dördündü duvarı yıkmak terimine örnekler gösterilebilir. Hideo Kojima’yı herkes bilir. En azından oyun dünyasıyla azıcık haşır neşir bir insansanız Kojima adını mutlaka duymuşsunuzdur. Oyun dünyasının dahi çocuğu olarak bilinen video oyun tasarımcısı, yapımcısı ve yönetmeni Hideo Kojima özellikle Metal Gear Solid adlı video oyun serisinde bu duvarı sıkça yıkmıştır. Hemde çok başarılı bir şekilde.