Veri gizleme sanatı olarak da bilinen stenografi, ‘steno’ gizli veya gizlenmiş anlamında resim ya da grafik üzerine çizmek, yazmak anlamına gelmektedir. Stenografide bir mesaj bir imge içerisine yerleştirilerek gizlenmesi sağlanmaktadır. Herkesin bu mesaja ulaşabilmesi kolay değildir. Kriptoloji ile karıştırılmamalıdır. Stenografide asıl amaç gizli bilginin varlığının bilinmemesidir. Kriptolojide ise gizli bilginin varlığı bilinmekte olup bu bilginin çözümü için gizli bir anahtara sahip olunması gerekmektedir. Stenografide iki temel unsur vardır. Bunlar; örtü dosyası ve gizlenecek olan mesaj. Gizlenecek olan mesaj örtü dosyası içerisine gizlenerek varlığı korunmaya çalışılır. Mesaj ve örtü dosyası birleşimine ise stego dosyası denir.
Gazetecilikte, iş hayatında, siyasi hayatta stenografinin büyük önemi vardır. Muhabirler demeç veren bir başkanın sözlerini, sekreterler bir konuşmanın tam metnini stenografiyle çabucak kaydedebilirler. Bugün ses alma cihazları yapılmış, elektronik cihazlar gelişmiş olmasına rağmen stenografi öneminden hiçbir şey kaybetmemiştir. Stenografi elle yazılacağı gibi ‘stenotip’ denen, yazı makinesine benzer özel makinelerle de yazılabilir. Daktiloya benzeyen, stenograf ya da steno daktilosu olarak adlandırılan makine, tuşlara basılarak kullanılmaktadır. Sessiz çalışıyor olması ve makineyi kullanmayı bilen kişilerin dakikada 250 kelime yazabiliyor olması, tercih edilmesinin önemli nedenlerindendir. Makinede toplam 22 harf bulunur. 4 sesli harf makinenin ortasında yer alırken, 4 çift sessiz harf solda, 5 çift sessiz harf sağ kısımda yer alır. Geriye kalan tuşlar ise noktalama işaretleri olarak kullanılır. Çift elle ve aynı anda birkaç tuşa, harfe basılarak yazılmaktadır. Bu nedenle yazım hızı oldukça yüksektir.
Bugünkü anlamı ile ilk stenografi örnekleri Dr. Tymothy Bright tarafından 1588’de İngiltere’de yayınlanmıştır.
Günümüze Kadar Kullanılmış Benzer Yazı Teknikleri
İbraniler, ünsüzleri yazıp ünlüleri atarak bazı kelimelerin sadece ilk harflerini yazmak gibi yöntemleri kullanarak kısa yazı yazmaya çalışmışlardır.
Mısırlılar simgeler kullanarak, Enchoric, Hicratic ve Hieotoglyphic adını verdikleri üç yöntemi kullanmışlardır.
M.Ö. 450 yılında Xenophon, Sokrat’ın söylevlerini yazmak için kısa yazı kullanmıştır.
Romalı hatip Cicero’nun kölesi olan Marcus Tullius Tiro, efendisinin senatodaki söylevlerini ve hazırladığı konuşmaları steno ile yazmıştır.
4. yüzyılın sonlarında Roma İmparatorluğunda 400 kadar okulda steno okutulduğu bilinmektedir. 6. Yüzyıldan sonra geçerliliğini kaybetmeye başlamıştır. 13.yüzyılda Roma İmparatoru Frederik II, steno ile yazılmış tüm yazıların yok edilmesini emretmiştir. Karanlık çağlara girildiğinde ise artık kullanılmamıştır.
Kaynak ve ileri okuma
DOĞAN, F., Resul, D. A. Ş., & TÜRKOĞLU, İ. (2016). İmgeler için yeni bir veri gizleme yaklaşımı. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 7(3), 501-514.
https://www.interstenoturk.org/stenografi-nedir/
Yazar: Merve AYDIN