1 Mayıs’ın Tarihçesi

Tüm dünyada işçiler ve emekçiler tarafından coşkuyla kutlanan 1 Mayıs İşçi ve Emekçiler Bayramı (bir diğer adıyla Emek ve Dayanışma Günü) nasıl ortaya çıktı ?

18. yüzyılda Sanayi Devrimi ile değişen çalışma hayatıyla Avrupa’da burjuva ve işçi sınıf ayrımı ortaya çıktı. Kadınlar ve çocuklar da dahil günde 14 – 15 saat çalışıyorlardı. Çalışma hayatlarında hiçbir hak ve güvenceleri yoktu. Avusturalyalı işçiler 1856 yılında 8 saatlik iş günü için birlik oldular. Çeşitli toplantılar, eylemler düzenlediler. Bir günlük iş bırakmaya karar verdiler ve bu gün 21 Nisan oldu. Bu iş bırakma kutlamasının sadece o yılda yapılması planlanmıştı yani geleceğe yönelik bir durum söz konusu değildi. Ancak 21 Nisan günü öyle çok işçiden ilgi gördü ki her yıl tekrarlanmaya başladı. İşçilerin bu birliği oldukça heyecan vericiydi ve zamanla tüm dünyaya yayıldı.

Avusturalya’daki işçi dayanışmasını izleyen ilk ülke Amerika oldu. 1 Mayıs 1886’ da yarım milyona yakın işçi günlük 8 saatlik çalışma talebinde bulunarak iş bıraktılar. Ancak ağır müdahalelere uğradılar. Bu gösteriler 1 Mayıs’ı izleyen günlerde tüm harareti ile devam etti ve 4 Mayıs’ta kanlı Haymarket Olayına yol açtı.

Haymarket OlayıHaymarket Olayı - Vikipedi

1 Mayıs’ın ardından 3 Mayısta da işçiler sokaklara çıktı. McCormick’e ait fabrikadan atılan ve grevde olan işçiler de miting yaptılar. Miting sona ermek üzereyken McCormick fabrika düdüğünü çalarak, içerideki grev kırıcıları dışarı çıkarttı. Grev kırıcıları protesto etmek için bir grup işçi fabrikaya yöneldi. İşçilere ateş eden polis, 4 işçinin ölmesine, onlarcasının yaralanmasına neden oldu. Bu saldırıyı protesto etmek için 4 Mayıs’ta Haymarket Alanı’nda miting düzenlendi. Miting tam dağılırken, kürsünün önüne, nereden geldiği belli olmayan bir bomba atıldı. Hemen polisin önünde patlayan bomba nedeniyle 7 polis öldü, 69’u ise yaralandı. Yüzlerce işçi asılsız ithamlarla tutuklandı. Tutuklanan işçilerden sekizi yargılanmak üzere seçildi: Albert R. Parsons, August Spies, Samuel J. Fielden, Michael Schwab, Adolph Fischer, George Engel, Louis Lingg ve Oscar Neebe. Albert PERSONS, Adolph FISCHER, George ENGEL ve August SPIES, 1 Mayıs 1886 yılında 8 saatlik iş günü mücadelesinde önderlik yaptıkları için idam edildi.

Bu günden sonra işverenler işten atmalara başladı. İşçiler ise kararlarından vazgeçmedi, 1888 yılında gelecek gösterinin 1 Mayıs 1890 yılında yapılmasına karar verdiler.

Bu engellenen yıllarda Avrupa’da da işçiler hareketlendi, birlikler kuruldu. Bu hareketler sonucu 1889’ da Uluslararası İşçiler Kongresi yapıldı. Kongreye 400 delege katıldı. Başta 8 saatlik çalışma süresi olmak üzere kararlar alındı. Fransız sendikalarının temsilcisi, işçi Lavigne, bu talebin tüm ülkelerde evrensel bir iş bırakma ile dile getirilmesini teklif etti. Amerikan işçilerinin temsilcisi, yoldaşlarının 1 Mayıs 1890’da grev yapılması yolunda aldığı karara dikkat çekti ve Kongre bu tarihte uluslararası bir proletarya gününün kutlanmasına karar verdi. 1 Mayıs 1890 yılında kongre tüm ülkelerin işçilerinin hep birlikte kutlama yapmasına karar verdi.

Türkiye’de 1 Mayıs

İsyandan – Geçmişten Günümüze, Türkiye'de 1 Mayıs…

Avrupa’ da 1890 yılından itibaren kutlanmaya başlayan 1 Mayıs Türkiye’ de ilk olarak İzmir’de 1906 yılında kutlandı. İstanbul’da ise 1912 yılında ilk kutlama gerçekleşti. Kutlamalar 1921 ve 1922 yılında da devam etti. 1923 yılında İstanbul’daki işçiler greve çıktı. İşçi talepleri arasında yabancı şirketlere el konulması, 8 saatlik iş günü, hafta tatili, serbest sendika ve grev hakkı vardı. 1925`te çıkan Takrir-i Sükun Yasası ile işçi bayramını kutlaması yasaklandı ve uzun yıllar bu yasak geçerliliğini korudu.

50 yıllık uzun bir aradan sonra ilk 1 Mayıs kutlaması 1976 yılında gerçekleşti. DİSK’in düzenlediği bu 1 Mayıs, Türkiye’de kitlesel 1 Mayıs kutlamalarının başlangıcı oldu. 1977 yılında kutlanan 1 Mayıs tarihe Kanlı 1 Mayıs olarak geçti. Bu günde 34 işçi öldü, 200’e yakın işçi yaralandı. Ertesi yılda da devam eden kutlamalar 1979 yılında engellendi. Ancak yine de İstanbul ve İzmir’de kutlamalar gerçekleşti.

1980 yılında İstanbul, Ankara ve İzmir’de kutlamalar yasaklandı. DİSK Mersin’de kutlama yaptı ve 12 Eylül 1980 darbesinden sonra 1 Mayıs resmi tatil günü olmaktan çıkarıldı. 2008 yılına kadar geçen yıllarda yapılan 1 Mayıs kutlamaları müdahale ve engellerle yaşandı. 22 Nisan 2009’da TBMM Genel Kurulunda 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü adıyla tatil edildi. 31 yıl sonra resmi olarak DİSK organizasyonuyla işçiler Taksim’e çıktı. 2010, 2011, 2012 yıllarında Taksim kutlamalara açıldı. 2013’de kutlamalara izin verilmedi, buna rağmen çıkan işçilere polis müdahalesi uygulandı. 2014, 2015 ve 2016 yıllarında da 1 Mayıs çatışmalı geçti. 2017 yılında 1 Mayıs Taksim yerine Bakırköy Halk Pazarında kutlandı. 2018’de Maltepe’deki miting alanında kutlamalar gerçekleştirildi. 2019 yılında yine Bakırköy Halk Pazarında kutlamalar gerçekleşti. Taksim’e çıkmak isteyen işçilere müdahale edildi. 2020 yılının 1 Mayıs kutlamalarında DİSK Taksim Cumhuriyet Anıtına çelenk bırakmak istedi ancak polisler müdahale etti, DİSK başkanının da aralarında bulunduğu 15 kişi gözaltına alındı.

İlk 1 Mayıs kutlaması sadece bir günlük olarak planlanmıştı. Ancak işçilerin 8 saatlik çalışma zaferinden sonra her yıl kutlanan bir gün haline geldi. İşçiler ve emekçiler var olduğu sürece 1 Mayıs hatırlanmaya ve kutlanmaya devam edecektir.

 

1 Mayıs İşçi ve Emekçiler Bayramı kutlu olsun !

 

Kaynakça: https://eliffyurdakul.blogspot.com/2021/04/1-mayis-in-tarihcesi.html